روان شناسی نقاشی کودکان

هفته نامه سلامت - دکتر هانیه زائررضایی: نقاشی زبان کودک است. بسیاری از کودکان ناخواسته آنچه که حس می کنند اما قادر به بیانش نیستند را در نقاشی هایشان نشان می دهند. به بیان دیگر، نقاشی ای که کودک در عرض یک ساعت می کشد، می تواند حاوی پیام ها و نشانه های ارزشمندی درباره مشکلات او باشد که ممکن است با صدها ساعت صحبت قابل دستیابی نباشد.

پس لطفا این بار که فرزندتان نقاشی اش را به شما نشان می دهد، به جای اینکه با بی حوصلگی فقط نگاهی به آن بیندازید و آن را در گوشه ای رها کنید، با صبر و حوصله به آن نگاه کنید و درباره معنای آن با فرزندتان گفت و گو کنید. خواهید دید که با این کار به نکته هایی در مورد کودکتان پی خواهید برد که تا به حال حتی به آن فکر هم نکرده بودید. در این مطلب از دکتر محمود برجعلی، روان شناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی خواسته ایم ما را در تفسیر معنای نقاشی کودکان کمک کند.
 
در تفسیر نقاشی کودکان باید از کجا شروع کنیم؟

از نظر روان شناسانی که در این زمینه تحقیق کرده اند، آدمی که توسط کودک کشیده شده یا خود اوست یا کسی است که برای او اهمیت ویژه ای دارد. اولین نکته ای که باید به آن توجه کنید، جنبه های کلی نقاشی است. مثلا باید توجه کنید که آدم در کجای کاغذ کشیده شده و ابعاد آن چگونه است، قرینگی رعایت شده یا خیر و... نکته مهم دیگر توجه به خطوطی است که کودک هنگام ترسیم از آنها استفاده کرده است.

پررنگی و کمرنگی خطوط، جاانداختن ها و حذف کردن ها، کلفتی و نازکی خطوط همه و همه معنا دارند و باید به آنها توجه کرد. در کل لرزش خطوط و منقطع بودن آنها، تکرارها و پاک کردن های زیاد نشانه نبود اعتماد به نفس و کمبود عزت نفس است. گاهی کودک اندام های خاصی را پررنگ و کلفت یا متفاوت می کشد که این مساله می تواند به معنی تعارض باشد که کودک با این نواحی خاص دارد.

به برخی از این معانی اشاره می کنید؟

بله، خطوط پررنگ و ضخیم تمایل به لذت جویی است اما اگر خطوط آنقدر با فشار کشیده شده باشند که به نظر برسد کاغذ در حال پاره شدن است، ممکن است نشانه نارضایتی و پرخاشگری و اعتراض باشد. از طرف دیگر خطوط نازک و کمرنگ نشانه حساس و ملایم بودن کودک است و گاهی نیز می تواند نشانه کمرویی و عدم اعتماد به نفس باشد. خطوط راه راه و موازی نشانه اضطراب هستند و سایه زدن های خاکستری ممکن است نشان از افسردگی داشته باشند.

اگر کودک بیشتر از خطوط شکسته و زاویه دار استفاده کرده، باید به نشانه های خشم، ناآرامی و مردانگی دقت کنید و اگر آدمک را با خطوط منحنی و نرم کشیده، می تواند نشانه ملایمت و انعطاف پذیری او باشد.

از اجزای صورت در یک نقاشی هم می توان معنای مشخصی را دریافت کرد؟

بله، سر بزرگ، نشانه غرور و خود دوست داری است و برعکس، سر کوچک نشانه انتقاد از خود و گاهی ناامیدی و افسردگی است. چشمان بزرگ می تواند نشانه برونگرایی باشد اما از طرف دیگر دیده شده، کودکانی که مدام در معرض چشم غره رفتن های اطرافیانشان هستند چشم ها را بزرگ تر از معمول می کشند. کودکان شکاک و بی اعتماد هم چشم ها را بزرگ می کشند. چشمان کوچک، برعکس، نشانه درونگرایی کودک است.

اگر کودک روی کشیدن مژه ها و ابروها تاکید کرده و وقت زیاد برای کشیدن جزییات آنها صرف کرده باشد، ممکن است نشانه دل مشغولی با زیبایی با وسواس باشد. لب های پهن و کلفت و دیده شدن دندان ها با پرخاشگری مرتبط است و لب های نازک و خطی نشانه اضطراب و تنش است.
اگر کودکی دهان را به صورت یک دایره کوچک بکشد، ممکن است نشانه شخصیت وابسته یا تاثیرپذیر او باشد. گردن بلند و ظریف نشانه میل به مهارکردن و همچنین میل به بزرگتر یا برتر شدن است و گاهی نیز می توان آن را به عنوان علامت جاه طلبی و تکبر تلقی کرد.